| L‘istorgia dal film |
|
Il giavüsch da pudair rapreschantar ün movi-maint uschè chi til s‘vezza eir sco movimaint exista daspö lönch. Uschè as chatta fingià sün disegns preistorics bes-chas chi han lur chommas in plüssas pusiziuns dal s‘mouver.
Eir ils gös da sumbriva asiatics cun figüras moviblas, chi gnivan missas in movimaint cun cordas e bastuns, d‘eiran fich populars.
Dürant il 19avel tschientiner sun gnüts inven-tats il „mutoscop“, ün cudeschin chi gniva sföglià mecanicamaing e‘l „zeotrop“, ün cilinder miraculus.
|
mutoscops |
| Culla „laterna magica“, ün simpel projectur, ha Athanasius Kircher sviluppà il prüm „medium da massa“ (1643). Dad uoss‘invia d‘eira pussibel da trategner a listess mumaint plüssa glieud. Rapreschantaziuns cun da quels projecturs d‘eiran attracziuns retscherchadas süllas fairas annualas. Cul projectur davo la taila d‘eira pussibel da muossar al public naïv apparentschas cun dimensiuns surnatüralas. |
Als 28 december dal 1895 es nat il kino. Ils frars Louis Jean ed Auguste Marie Louis Nicolas Lumière as vaivan occupats fich intensiv cullas lavurs dals pioniers perdavants. Sco possessurs d‘üna fabrica, chi faiva prodots fotografics, d‘eira quel interess eir logic. Davo avair fat dürant ün mez on lavurs preparatoricas ha il giuven dals duos frars, Louis Jean - sco chi para davo üna not cun feivra e migrena e sainza cludir ögl - inventà il „Kinétoscope de projection“.
|
frars Lumière |
| Als 28 december da listess on han ils duos frars preschantà a Paris, aint il „Salon Indien“ dal „Grand Café“ al „Boulevard des Capucines“ ils prüms films publics. La glieud d‘eira fascinada dals films cuorts ed ourdvart impreschiunants („L‘arrivée du train en gare“...)! |
L'arrivée du train en gare |
| Quista invenziun francesa d‘eira tecnicamaing fich raffinada e cuntgnaiva la camera e‘l projectur in ün apparat. Suot il nom „Cinémato-graphe“ es quista innovaziun gnüda derasada ourdvart svelt. Uschè cuntgnaiva il catalog dals „Lumières“ dal 1897, dimena be duos ons davo l‘invenziun, fingià 358! titels da differents films. Dapertuot sun gnüts fabrichats teaters „cinématografs“, tanter oter fingià dal 1896 a Lyon, Londra, Bordeaux, Brüssel, Berlin, New York ed a Vienna! |
Cinematographe |
Fingià dal temp dals „films müts“ s‘haja provà da cumplettar il purtret cul „tun“. Uschè gnivan blers films accumpagnats d‘ün pianist chi improvisaiva. Per part gnivan ils cuntgnüts eir cumplettats cun commentars discurrüts o lura cun titels avant ils singuls chapitels sco: „la bunura davo ...“ o „ün pêr ons plü tard ...“.
L‘on 1927 es gnü muossà il prüm film cun tun: „The Jazz Singer“. Il public d‘eira entusiasmà e‘ls films seguaints han chaschunà üna redublicaziun dals aspectaturs infra duos ons. |
|
|