Po Chasper - C.H. Asper

Otras persunas
andere Personen

Nat: 25 avrigl 1856 a Sent
Mort: 31 december 1936 a La Spezia

Tipic randulin. Figl da Men Po e duonna Leta, nada Vital. Fingià cun 13 ons banduna Chasper Sent per ir in divers lös in Italia e lura a Triest chi appartegna a la monarchia austro-ungarica. El lavura là pro ün paraint, Felizi Alexander, chi til permetta da's scolar i'l chomp commerzial. El aintra i‘l servezzan da la cità da Triest pro l‘administraziun da las auas. 1881 müstà cun duonna Stuppana Crastan; duos figlias, Lucy e Lidia, ün figl chi moura da mattet.

A Triest vivaivan da quel temp blers Engiadinais chi han fondà là la secziun da Triest da l'Uniun dals Grischs. Chasper Po faiva eir part a quella cun contribuziuns ourdvart divertaivlas.

Dal 1916 tuorna'l in Svizra, a Berna, ingio ch'el assista a seis quinà Men Muos-cha chi lavura pro la confederaziun.

Davo la fin da la prüma guerra mundiala, dal 1920, tuorna Chasper in Italia, a La Spezia, e sta pro sia figlia Lucy e seis dschender.

Pro seis 80avel cumplion survain el diversas gratulaziuns in rima, tanter oter da Chasper Pult e da Men Rauch. El moura amo quel on, al di da Silvester, e vain sepuli a Triest.

Las poesias umuristicas e satiricas da Chasper Po, sco eir indicaziuns biograficas, sun ramassadas aint il cudaschin:

Chasper Po: RIMAS

L'ediziun es gnüda procurada da Göri Klainguti e da Clà Riatsch ed edida da l'Uniun dals Grischs (1996)

Impè da prefacziun

Eu chant, sco chanta l'utschelet
in solitaria gonda;
el chanta be per sai sulet,
il trill chi squilla da seis pet
al es già paj'avuonda. -
(eir eu svess chant...be per chantar...
eir scha be pacs stan a tadlar.)

Il prisul

Mo schi, charas mattans, pür am crajai,
eu sun bain gnüda veglia ed invlüdossa,
ma da quel di m'algord sco schi füss ossa!
Da tschertas chosas nu s'invlüda mai.
Meis bun barmör - il Segner l'hai'in gloria -
d'eira cun mai - no gnivan güst da faira:
El tgnand ün prisul ed ün sach cun paira,
eu trais s-charnütschs cun zücher e ziccoria.
Qua güst cha d'eiran per la punt passar
gnit da Danuder nan ün boff tremend
ed eu vezzet - pensai be che spavent -
meis hom sur our la punt nel vöd crodar...
Ma schi... quai d'eira dal tschinquantinov,
id eira ün prisul cotschen... risch nov!

Scena famigliara

Il bap, squassand il ché , leja sa giasetta,
las duonnas cumodan ün veglia tualetta,
las mattas udissan gugent ailch da nouv,
bapsegner quel quinta da 59.

Aforissems

"Fidela't rest!" la matta dschet,
i fet duos nufs i'l fazölet.

Dad esser disgustà dal muond
disch nos sar Daniel
eu crai però cha eir il muond
es disgustà dad el.

Ambiziun ed avarizcha,
o che trista amicizia!
Avarizch'id ambiziun,
che sgrischaivla uniun
.

Scha dal puonch humoristic
il muond nun as sa tour,
es quai ün muond filister
chi fa gnir mal il cour.

Cumgià

Gugent vess fat ailch "comme il faut"
ma nö adüna Chasper po.

Fich amüsanta es la traducziun dal Max e Moritz da Wilhelm Busch, üna traducziun originala ch'el vaiva scrit per sia abiadia Lolo Zisler, in pled da Sent. Quia ün insai da la baschatta no. 3

Bravs mattuns sun obidiaints,
an riguards per lur paraints;
ma quès dus dispetts perfin
fevan a lur Sar Padrin.
Ün bel di , ün di da mai,
chod splendura il sulai
jo d'ün bös-ch Käfers squassettan
ed in ün s-charnütsch mettettan;
'lura cun grond precauziun
jettan nell'abitaziun
dal Padrin chi riposeva,
anzi dutschamaing groffleva.
I savai che cha 'lur fettan
quels dus pluoders? I mettettan
(mo ponsai che malscortatschs!)
il s-charnütsch sot als plümatschs ...
... sco bod tot la gliod da bön,
Sar Padrin 'a buna sön,
mo jüst 'oz sten as movéva'l,
mincha tant er as sgratteval
o la chomma o il calöz:
dapertot ün grond pizjöz....
ed inin as sdruaglettel
e bain ferm ils ögls struschettel:

Himmelhergott! So etvas!
Ün Maikäfer sün mes nas!"
(Cur cha propi filaus derel,
schi er esters pleds dovrevel,
mo uschlois, il Sar Padrin
dera ün vaira bun ladin...)
"Tschinch sül pet, trais sül misun!
Mo quest'es ün'invasiun!
Mo spettai cha in pe sia
'lura fetsch 'oz bacharia!...."
Batta a tschac! i batt'a drett:
el copett 77!-
Stangal 's fermel, - dà ün tschütsch,
qua, che vezzel? ...il s-charnütsch!!
"Ha! quai sun quels "malefiz"
bès figliols Maax i Moritz!"

Mo quès deran già lontans
i, riond, 's struschettan ils mans.

Questa dera la terzavla
ossa lur vain la quartavla.

Geboren: 25. Avrigl 1856 in Sent
Gestorben: 31. Dezember 1936 in La Spezia, Italien

Typischer "Randulin". Sohn des Ehepaars Men und Leta Po-Vital. Schon als 13jähriger verlässt er Sent, um in verschiedenen Orten in Italien eine Beschäftigung zu finden. Schliesslich findet er Arbeit bei einem Verwandten, Felizi Alexander, in der Stadt Triest, die damals zur Österreichisch-Ungarischen Monarchie gehörte. Dort hat er die Möglichkeit, sich auf kaufmännischem Gebiet zu schulen. Er tritt in den Dienst der Stadt Triest. 1881 heiratet er Frau Stuppana Crastan. Aus der Ehe gehen drei Kinder hervor, zwei Töchter, Lucy und Lidia, und ein Sohn, der schon als Kind stirbt.

In Triest ist er ein aktives Mitglied der dortigen Sektion "Uniun dals Grischs" (Vereinigung der romanischsprechenden Engadiner). Er unterhält die Versammlungen mit lustigen Beiträgen.

Während des Ersten Weltkrieges hilft er seinem Schwager Men Muos-cha, der in der Bundesverwaltung in Bern arbeitet. 1920 kehrt er wieder nach La Spezia zurück.

Die Enkelin von Chasper Po, Ida, wohnt im Elternhaus in Surataglia; die zweite Enkelin, Lucy, verbringt oft in Sent ihre Ferien.